Προετοιμαζόμαστε στην επαφή μας με τους άλλους. Ψάχνουμε τα πιο εύστοχα λόγια για να εκφράσουμε αυτά που θέλουμε, χρησιμοποιούμε το σώμα μας ως εργαλείο, ντυνόμαστε κατάλληλα για να παρουσιαστούμε στον άλλον. Ρούχα, λόγια, σώμα, επιλέγουμε τα κατάλληλα, μέσα από
ένα ρεπερτόριο ανάλογα με το τι νιώθουμε ότι θα εκφράσει καλύτερα το μήνυμα που θέλουμε να στείλουμε. Κάτι πάνω μας μένει όμως ακατέργαστο χωρίς δυνατότητα 'σκηνοθέτησης', το βλέμμα. Δεν μπορείς να το χειριστείς, να το παραλλάξεις, θα εκφράζει αυτό που είσαι εκείνη τη στιγμή, πολλές φορές ακόμα και αυτό που εσύ ο ίδιος δεν ξέρεις. Δεν θα κρύψει, δεν θα προσθέσει τίποτα πέρα από αυτό που πραγματικά είσαι.
Η δύναμη του βλέμματος
Το μωρό ξαφνιάζεται από έναν δυνατό κρότο. Aκολουθούν δευτερόλεπτα απόγνωσης, και το βλέμμα του καθρεφτίζει τον φόβο και το ξάφνιασμά του. Σε λίγο δευτερόλεπτα ανακούφισης καθώς συναντά το βλέμμα της μαμάς που καθησυχάζει. Το βλέμμα ανακουφίζει, εκφοβίζει, προσκαλεί, αποδέχεται, απορρίπτει. Ρωτάμε, μας δίνουν μια απάντηση, αναζητούμε το βλέμμα για να 'επικυρώσουμε' την απάντηση ή όχι. Πόσες φορές αμφισβητούμε τη δήλωση κάποιου απλά και μόνο επειδή το βλέμμα του μας λέει κάτι άλλο;
Κρυμμένα βλέμματα
Και από την άλλη υπάρχουν και οι στιγμές που θέλουμε να αποφύγουμε την επαφή με τους άλλους. Τι κάνουμε; Κρύβουμε το βλέμμα μας. Πρωινό ξύπνημα, το σώμα μας ξύπνησε πιο γρήγορα από το πνεύμα μας, δεν έχουμε όρεξη να επικοινωνήσουμε με κανέναν μέχρι να συνέλθουμε. Φτάνουμε στη δουλειά, μπαίνουμε στον ανελκυστήρα και αντικρίζουμε τρεις αγνώστους. Λέμε στεγνά την καλημέρα μας και ακολουθούν δευτερόλεπτα αποφυγής στο να εκθέσουμε το βλέμμα μας. Δεν μας πειράζει που έχουμε στριμωχτεί και που τα σώματα μας μπορεί να αγγίζονται, στην επιθυμία μας να μην κάνουμε επαφή αυτές τις δύσκολες πρωινές στιγμές. Το βλέμμα μας θα προφυλάξουμε. Καρφώνουμε λοιπόν το βλέμμα σε ένα σημείο και υπομένουμε.
Λέμε ψέματα στον σύντροφο, θα βρούμε το κατάλληλο περιεχόμενο, θα προσπαθήσουμε να χρωματίσουμε και με μια ανεμελιά τη φωνή μας, πετυχημένα ή αποτυχημένα. Θα προσπαθήσουμε να χειριστούμε ό,τι μέσα διαθέτουμε πάνω μας. Στην προσπάθεια να προφυλάξουμε όμως το μυστικό μας, η μόνη παρέμβαση που μπορούμε να κάνουμε στο βλέμμα μας… είναι η αποφυγή του. Τη στιγμή της διασταύρωσης των βλεμμάτων θα νιώσουμε την απειλή της αποκάλυψης.
Η αποκρυπτογράφηση βλέμματος
Τι συμβαίνει με το βλέμμα; Είναι εντυπωσιακό. Στους χώρους της επιστήμης της επικοινωνίας, γίνονται προσπάθειες αποκρυπτογράφησης των σημάτων της μη λεκτικής επικοινωνίας, της γλώσσας του σώματος μέσα από τη στάση του σώματος που υποδεικνύει διάφορα μηνύματα, τον τόνο της φωνής, τις φυσιολογικές αντιδράσεις του οργανισμού (κοκκίνισμα, εφίδρωση κλπ.). Το βλέμμα, όμως, δεν μπορεί να καταγραφεί γιατί δεν μπορεί να προσδιοριστεί καν!
Σε μία βιωματική άσκηση δουλεύοντας με μια ομάδα μου στήσαμε μια γραμμή μελών απέναντι σε μια άλλη γραμμή αντικριστά. Η οδηγία ήταν οι μεν να προσεγγίζουν τους δε διερευνώντας μέσα από τη βλεμματική επαφή πόσο κοντά αντέχουν να πλησιάσουν και σταματώντας όταν νιώθουν ότι παραβιάζουν τα όρια του άλλου. Η οδηγία ήταν αυστηρή: Δεν μιλάτε, δεν κινείστε, παρά μόνο βηματίζετε.
Η φόρτιση των μελών της ομάδας ήταν συγκλονιστική. Σώματα σιωπηλά που δεν μιλούσαν μόνο μέσα από το βλέμμα. Σε κάποια μέλη η συγκίνηση ήταν έντονη. Κάποια μάτια δάκρυσαν και κατέληξαν τα σώματα σε αγκαλιά. Λόγια που δεν λέγονταν, συναισθήματα όμως που μοιράζονταν μέσα από το βλέμμα!
Αυτό είναι το βλέμμα! Το πρωτογενές υλικό μας, το αποτύπωμα της μοναδικότητάς μας τη συγκεκριμένη στιγμή! Πιο γνήσιο και αυθεντικό από κάθε τι πάνω μας!
Θες λοιπόν να κρύψεις κάτι; Κρύψε το βλέμμα σου. Τότε, όμως, θα καταλάβει ο άλλος ότι κάτι κρύβεις.
Εύα Θεοδοσιάδου, Ψυχολόγος
